نوار قلب چیست و چگونه انجام می‌شود؟

نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (EKG) یکی از روش‌های پزشکی است که برای بررسی فعالیت قلب به کار می‌رود. دکترهای قلب از این آزمایش برای شناسایی مشکلات احتمالی قلبی استفاده می‌کنند. اما چرا این آزمایش انجام می‌شود و چه زمانی به آن نیاز است؟ اگر می‌خواهید بیشتر در مورد نوار قلب بدانید، تا انتهای این مطلب با ما باشید.

تست نوار قلب چیست؟

تست نوار قلب (به انگلیسی EKG) آزمایشی است که برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی قلب استفاده می‌شود. این تست به پزشکان کمک می‌کند تا عملکرد قلب را بهتر ارزیابی کنند. قلب با ارسال سیگنال‌های الکتریکی که در نقاط مشخصی از آن تولید می‌شوند، کار خود را انجام می‌دهد. این سیگنال‌ها ضربان قلب را ایجاد می‌کنند و ماهیچه‌های قلب را منقبض کرده و خون را به سراسر بدن پمپاژ می‌کنند. هرگونه مشکل در قلب می‌تواند باعث تغییر در سیگنال‌های الکتریکی و صدای قلب شود. پزشکان از EKG برای بررسی این سیگنال‌ها و تشخیص مشکلات قلبی بهره می‌برند.

نوار قلب چگونه انجام می‌شود؟

در تست EKG، تعدادی الکترود به بخش‌های مختلف بدن متصل می‌شود. این الکترودها فعالیت الکتریکی قلب را ثبت کرده و آن را بر روی کاغذ یا صفحه نمایش نشان می‌دهند. هرگونه تفاوت در شکل و اندازه امواج نوار قلب می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات قلبی باشد. برای مثال، اگر طول امواج کوتاه‌تر یا بلندتر از حد معمول باشد، فاصله بین دو موج تغییر کند، یا امواج به طور نامتقارن باشند، ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل قلبی باشد.

تاریخچه نوار قلب

نوار قلب در سال ۱۹۰۲ برای کمک به تشخیص بیماری‌های قلبی و مشکلات قلبی دیگر اختراع شد و به عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پزشکی شناخته می‌شود. به گفته‌ی کتابخانه‌ی پزشکی ملی ایالات متحده، علامت اختصاری EKG بر اساس املای آلمانی کلمه “elektrokardiogramm” است. گاهی اوقات پزشکان برای جلوگیری از اشتباه گرفتن ECG با نوار مغز (EEG) از عبارت EKG استفاده می‌کنند.

EKG یک تست سریع، ساده و بدون درد است. در این تست، پزشک سنسورهایی را به پوست بیمار متصل می‌کند تا سیگنال‌های الکتریکی قلب را اندازه‌گیری کند.

تفاوت بین ECG و EKG:

هیچ تفاوتی بین این دو وجود ندارد. هر دو علامت اختصاری برای همان آزمایش نوار قلب هستند. برخی افراد ممکن است به الکتروکاردیوگرام، “الکتروکاردیوگراف” هم بگویند.

هدف از انجام نوار قلب (EKG):

EKG به بررسی مشکلات مربوط به ضربان قلب می‌پردازد. پزشکان می‌توانند از این تست برای بررسی موارد زیر استفاده کنند:

• عملکرد گره سینوسی دهلیزی (نقطه‌ای که ضربان قلب را تولید می‌کند)


• عملکرد گره دهلیزی بطنی


• مسیرهای هدایت عصبی در قلب


• سرعت و ریتم قلب


• اندازه یا ضخامت حفره‌های قلب

تشخیص بیماری‌های قلبی با نوار قلب:

در بسیاری از موارد، نوار قلب به همراه سایر تست‌ها برای تشخیص بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر زمان که در نتیجه‌ی نوار قلب تغییری مشاهده شود، بررسی‌های تکمیلی برای شناسایی دقیق مشکل قلبی انجام می‌گیرد. نوار قلب معمولا برای بیمارانی که علائمی مانند درد قفسه سینه، تپش قلب، سرگیجه یا تنگی نفس دارند، درخواست می‌شود.

آیا نوار قلب مشکل قلبی را نشان می‌دهد؟

نوار قلب می‌تواند اختلالات در عملکرد قلب را نشان دهد، اما لزوما وجود بیماری قلبی را تأیید نمی‌کند. با این حال، این تست می‌تواند اطلاعاتی در مورد سلامت عمومی قلب ارائه دهد.

تفسیر نوار قلب و توضیح نوار قلب سالم و ناسالم 

پس از انجام آزمایش EKG، پزشک بلافاصله می‌تواند نوار قلب را تفسیر کند و مشکلات احتمالی را برای بیمار توضیح دهد. مهم است بدانیم که نتایج غیرطبیعی در نوار قلب همیشه به معنای وجود یک مشکل قلبی نیست. برای مثال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد که بسیاری از ورزشکاران نتایج نوار قلب غیرطبیعی داشتند، اما این نتایج ناشی از تطبیق طبیعی بدن آنها با فعالیت بدنی شدید بود و نشان‌دهنده بیماری قلبی نبود.

با این حال، برخی مشکلات جدی قلبی می‌توانند نتایج ناهنجار در نوار قلب ایجاد کنند. در چنین مواردی، پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر، آزمایش‌های دیگری مانند اکوکاردیوگرام تجویز کند.

در ادامه به بررسی نوار قلب سالم، نوار قلب مشکل‌دار، و نوار قلب خطرناک پرداخته‌ایم. هرچند همیشه نوار قلب سالم نشانه سلامت قطعی قلب نیست، اما به تشخیص وضعیت قلب کمک می‌کند.

نوار قلب سالم چیست؟

نوار قلب سالم به طور کلی شامل سه موج اصلی است که ویژگی‌های آن‌ها باید به شکل زیر باشد:

• ضربان قلب: باید در محدوده طبیعی باشد و خیلی سریع یا خیلی کند نباشد.


• ریتم قلب: باید منظم باشد و هیچگونه بی‌نظمی نداشته باشد.


• موج P: باید صاف و متناسب باشد و بدون بریدگی، عدم تقارن، یا افزایش طول ایجاد شود.


• امواج QRS و T: باید بدون تغییرات قابل توجه و بدون افزایش یا کاهش طول زمان باشند.


• فاصله بین امواج: باید زمان مشخصی داشته باشد و نباید خیلی طولانی یا کوتاه شود.

 نوار قلب پتاسیمی و تغییرات ناشی از افزایش پتاسیم

وقتی سطح پتاسیم در بدن افزایش یابد، حالتی به نام هایپرکالمی رخ می‌دهد. پتاسیم عنصر مهمی برای عملکرد صحیح قلب است و افزایش آن می‌تواند باعث تغییراتی در نوار قلب شود:

• موج T: بلندتر شده و قاعده آن کوچک‌تر می‌شود.


• فاصله QT: کوتاه‌تر می‌شود.


• قطعه ST: فشرده می‌شود.

 نوار قلب در سکته قلبی

تغییرات مهمی که در اثر سکته قلبی در نوار قلب دیده می‌شود عبارتند از:

• موج T: شکل آن تغییر می‌کند و غیرطبیعی می‌شود. (اینورت شدن موج T نشان‌دهنده چیست؟)


• فاصله QT: طولانی‌تر می‌شود.


• آریتمی: که به معنای بی‌نظمی در ضربان قلب است و ممکن است در نتیجه سکته قلبی دیده شود.

 نوار قلب در هایپرتروفی بطن راست

هایپرتروفی به معنای بزرگ شدن عضله است. در هایپرتروفی بطن راست، این بخش از قلب بزرگ‌تر شده و فعالیت آن تغییر می‌کند. بطن راست مسئول ارسال خون به شش‌ها است، و زمانی که این بطن بزرگ‌تر شود، تغییراتی در نوار قلب دیده می‌شود:

• در لیدهای V1 و V2، امواج R بزرگ‌تر و امواج S کوچک‌تر می‌شوند.


• همچنین زمان رسیدن موج R به قله طولانی‌تر می‌شود.

PVC در نوار قلب

PVC یا انقباض زودرس بطنی (Premature Ventricular Contraction) حالتی است که در اثر وجود پیس‌میکر یا باتری قلبی رخ می‌دهد. در این حالت، موج QRS در ECG تغییر شکل می‌دهد و ناقص ظاهر می‌شود. این شرایط معمولاً در بیمارانی مشاهده می‌شود که عمل باتری قلب انجام داده‌اند.

پروفایل نوار قلب در فرد مرده

در افراد فوت‌شده، نوار قلب به شکل یک خط صاف دیده می‌شود. در مرگ قلبی، ابتدا نوار قلب ممکن است دندانه‌های بسیار ریز نشان دهد و سپس به صورت یک خط صاف و ممتد درآید.

 مشخصات Left Posterior Hemiblock در نوار قلب

این مشکل زمانی رخ می‌دهد که رشته‌های هدایت الکتریکی قلب نتوانند در بخش خلفی قلب پتانسیل عمل را ایجاد کنند. علت این وضعیت می‌تواند فیبروز یا آسیب‌های قلبی باشد. این اختلال نسبتاً نادر است و در ECG تشخیص آن از طریق چرخش ۴۵ درجه‌ای محور قلب به سمت عقب صورت می‌گیرد.

تشخیص دایسکشن از روی نوار قلب

دایسکشن یکی از موارد خطرناک قلبی است که در آن یکی از رگ‌های اصلی قلب پاره می‌شود. این حالت باعث کاهش جریان خون در قلب می‌شود و ممکن است منجر به حمله قلبی، آریتمی و حتی مرگ ناگهانی شود. در نوار قلب، فشرده شدن قطعه ST می‌تواند نشانه‌ای از دایسکشن باشد.

تغییرات نوار قلب در PSVT

PSVT یا تاکی‌کاردی فوق بطنی پاروکسیسمال حالتی است که بیماران با علائمی مانند سرگیجه، تپش قلب، تنگی نفس، و درد قفسه سینه به پزشک مراجعه می‌کنند. در ECG این بیماران، ضربان قلب بالایی (حدود ۱۵۰ تا ۲۵۰ ضربه در دقیقه) مشاهده می‌شود و ریتم قلب نامنظم است. همچنین موج QRS کوچک و فشرده دیده می‌شود.

 نوار قلب در دکستروکاردیا

دکستروکاردیا وضعیتی است که قلب به جای سمت چپ بدن، در سمت راست قرار می‌گیرد. این تغییر باعث ایجاد تغییراتی در نوار قلب می‌شود که شامل امواج وارونه و ولتاژ پایین در لیدهای V3 تا V6 است، زیرا این لیدها در سمت چپ قفسه سینه قرار دارند.

نوار قلب چگونه گرفته میشود ؟

گرفتن نوار قلب (EKG) روشی ساده و سریع است که در مطب پزشک، کلینیک یا بیمارستان انجام می‌شود و نیاز به آمادگی خاصی ندارد. این آزمایش حدود ۳ دقیقه طول می‌کشد. در طول انجام نوار قلب، فرد مراحل زیر را طی می‌کند:

1. پزشک از شما می‌خواهد روی یک تخت یا میز معاینه دراز بکشید.


2. ممکن است از شما خواسته شود که لباس‌های روی قفسه سینه را کنار بزنید یا دکمه‌های آن را باز کنید.


3. سپس پزشک الکترودهایی را به بازوها، پاها و قفسه سینه شما متصل می‌کند. این الکترودها حسگرهایی هستند که به پوست شما چسبیده و فعالیت الکتریکی قلب را اندازه‌گیری می‌کنند. در صورتی که قفسه سینه فرد موهای زیادی داشته باشد، ممکن است پزشک برای چسباندن بهتر الکترودها، موها را بتراشد.


4. در هر ضربان قلب، الکترودها سیگنال‌های الکتریکی را ثبت می‌کنند و این اطلاعات توسط یک رایانه پردازش می‌شود. نتایج ممکن است روی مانیتور نمایش داده شود یا به صورت چاپی ارائه گردد.


5. پس از پایان آزمایش، پزشک الکترودها را از بدن شما جدا می‌کند.

روش گرفتن نوار قلب برای خانم‌ها و آقایان تفاوتی ندارد.

لیدهای نوار قلب

نوار قلب با استفاده از چندین لید (الکترود) که به نقاط مشخصی روی بدن وصل می‌شوند، فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. این لیدها به صورت زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

• ۶ لید روی قفسه سینه


• ۲ لید به مچ دست‌ها


• ۲ لید به مچ پاها

لیدهای قفسه سینه با نام‌های C1 تا C6 شناخته می‌شوند:

• دو لید اول (C1 و C2) که با رنگ‌های قرمز و زرد مشخص شده‌اند، در فضای بین دنده‌ای چهارم و پنجم روی سینه قرار می‌گیرند.


• سایر لیدها (C3 تا C6) با رنگ‌های سبز، آبی، قهوه‌ای و بنفش به صورت نیم‌دایره‌ای از زیر دومین لید تا پهلوی چپ بیمار وصل می‌شوند.

برای بهبود انتقال سیگنال‌های الکتریکی، یک لایه ژل بین الکترودها و پوست قرار داده می‌شود. در صورتی که بیمار موهای زیادی روی قفسه سینه داشته باشد، ممکن است پزشک موها را بتراشد تا اتصال الکترودها بهتر شود.

دو لید به دست‌ها متصل می‌شوند (دست راست با رنگ قرمز و دست چپ با رنگ زرد) و دو لید دیگر به پاها (پای راست با رنگ مشکی و پای چپ با رنگ سبز). بیمار باید حدود ۳ دقیقه بدون حرکت بماند تا فعالیت الکتریکی قلب به‌درستی ثبت شود.

انواع دیگر EKG کدامند؟

علاوه بر نوار قلب معمولی (EKG)، دو نوع دیگر از این تست وجود دارد که برای بررسی دقیق‌تر برخی از اختلالات خاص قلب استفاده می‌شوند:

۱. تست ورزش قلب (تست استرس) این تست در حالی انجام می‌شود که فرد در حال انجام فعالیت بدنی است. پزشک ممکن است از شما بخواهد روی تردمیل راه بروید یا دوچرخه ثابت بزنید تا تأثیر تمرین روی قلب شما بررسی شود. هدف این تست این است که ببینند آیا در طول فعالیت فیزیکی تغییری در عملکرد قلب شما ایجاد می‌شود یا نه. اگر در حین تست هرگونه بی‌نظمی یا مشکل قلبی مشاهده شود، پزشک تست را متوقف می‌کند.

۲. هولتر مانیتورینگ (EKG مانیتور همراه)هولتر مانیتور نوعی نوار قلب همراه است که برای مدت زمان طولانی‌تری استفاده می‌شود. پزشک الکترودهایی را به قفسه‌ی سینه بیمار متصل می‌کند و این الکترودها به یک دستگاه کوچک متصل می‌شوند که به ضبط طولانی مدت فعالیت قلب می‌پردازد. این دستگاه را می‌توان به کمربند بست یا به گردن آویزان کرد. این روش برای شناسایی مشکلاتی که ممکن است در طول روز به طور مداوم یا در مواقع خاصی رخ دهند، بسیار مفید است.

نوار قلب نرمال	تغییرات نوار قلب در افزایش پتاسیم	نوار قلب سکته قلبی
ضربان قلب در محدوده‌ی طبیعی باشد و خیلی سریع یا خیلی کند نباشد.	موج T بلند می‌شود و قاعده‌ی آن کوچک می‌شود.	موج T دچار رفتارهای غیرطبیعی می‌شود و شکل آن با حالت طبیعی تفاوت می‌کند.
ریتم تپیدن قلب باید منظم باشد و خارج از نظم معمول نباشد.	فاصله‌ی QT کاهش پیدا می‌کند.	QT که همیشه فاصله‌ی مشخصی دارد، طولانی می‌شود.
موج P در آن به شکل صاف و متناسب بدون بریدگی، قرینگی و یا افزایش طول زمان ایجاد شود.	ST فشرده می‌شود.	آریتمی در قلب ایجاد می‌شود که همان بی‌نظمی در ضربان قلب است.
امواج QRS و T به شکلی که در تصویر نشان داده‌است باشند و بدون قرینگی، افزایش یا کاهش طول زمان و بدون مشکل دیگری باشند.	—–	—–
فاصله‌ی بین ایجاد امواج باید زمان مشخصی باشد و طول کشیده یا تسریع شده نباشد.	—–	—–

نوار قلب جنین چیست؟

نوار قلب جنین به پزشک این امکان را می‌دهد تا صدای ضربان قلب جنین را بشنود و ریتم آن را بررسی کند. این تست به‌خصوص در اواخر بارداری یا حین زایمان طبیعی انجام می‌شود. نرمال بودن ضربان قلب جنین نشان‌دهنده سلامت روند رشد اوست. اگر مادر مبتلا به دیابت، فشار خون بالا یا هر مشکل دیگری باشد که ممکن است روی سلامتی جنین تأثیر بگذارد، پزشک ممکن است این تست را به همراه سایر آزمایش‌ها تجویز کند.

زمان‌هایی که نوار قلب جنین توصیه می‌شود:

• ابتلای مادر به دیابت


• فشار خون بالا در مادر


• مصرف دارو برای جلوگیری از زایمان زودرس


• مشکل در رشد جنین


• بررسی روند زایمان طبیعی

قیمت نوار قلب در سال ۱۴۰۳

هزینه نوار قلب در سال ۱۴۰۳ حدود ۲۰۰ هزار تومان تخمین زده می‌شود. این مبلغ شامل هزینه ویزیت پزشک متخصص قلب و سایر بررسی‌های پزشکی نیست و تنها برای انجام تست EKG محاسبه شده است.

قیمت نوار قلب در سال ۱۴۰۲

در سال ۱۴۰۲، قیمت نوار قلب بسته به تجهیزات و تخصص پزشک می‌تواند متفاوت باشد. همچنین، هزینه نوار قلب در بیمارستان‌ها معمولاً کمتر از کلینیک‌های تخصصی است. به‌طور کلی، هزینه انجام این آزمایش در حدود ۱۰۰ هزار تومان بوده نوار قلب چیست است. اگر تحت پوشش بیمه هستید، بیمه معمولاً ۱۵ تا ۲۰ درصد از هزینه نوار قلب را کاهش می‌دهد.

هزینه نوار قلب در سال ۱۴۰۱

در سال ۱۴۰۱، قیمت نوار قلب یا همان ECG بین ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان بوده و این هزینه بسته به محل انجام تست و سایر بررسی‌های تکمیلی متغیر است.

نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

نوار قلب برای زنان و مردان یک آزمایش سریع و بدون درد است که معمولاً در حدود ۳ دقیقه طول می‌کشد. امروزه بسیاری از افراد به دلیل شیوع کرونا از خدمات نوار قلب در منزل استفاده می‌کنند. انجام نوار قلب به‌صورت دوره‌ای می‌تواند به پیشگیری از بروز بیماری‌های قلبی جدی کمک کند.

هرچند اختلالات زیادی ممکن است نتایج EKG را ناهنجار نشان دهند، اما در برخی افراد این نتایج ناهنجار به معنای مشکل جدی قلبی نیست و می‌تواند طبیعی باشد.

پرسش و پاسخ

کی باید نوار قلب انجام دهیم؟

گرفتن نوار قلب به زمان یا سن خاصی محدود نیست و هر زمانی که پزشک تشخیص دهد ممکن است این آزمایش لازم باشد.

نوار قلب چه مواردی را نشان می‌دهد؟

تست EKG می‌تواند به پزشک در تشخیص مشکلات زیر کمک کند:

• گرفتگی عروق قلب


• علل درد قفسه سینه


• ضخیم شدن دیواره‌های قلب


• علائم سکته قلبی


• آریتمی قلب (اختلال در ریتم قلب)


• ضربان نامنظم قلب


• علائم نارسایی قلبی

نوار قلب چه چیزی را نشان نمی‌دهد؟

اگرچه نوار قلب می‌تواند برخی اختلالات در عملکرد قلب را نشان دهد، اما به تنهایی برای تشخیص بیماری‌های قلبی کافی نیست. در صورت مشاهده اختلالات در نوار قلب، معمولاً آزمایش‌های تکمیلی برای تشخیص دقیق‌تر انجام می‌شود.

جواب نوار قلب چقدر طول می‌کشد؟

جواب نوار قلب بلافاصله پس از انجام تست چاپ شده و توسط پزشک تفسیر می‌شود.